The below text is part of a new series of monographic responses to the works of the late artist Cengiz Çekil (1945–2015). For this series, we invited artists and writers to write on Çekil’s conceptually rigorous, formally sparse practice, to be able to situate his works in the here and the now. Çekil’s use of quotidian materials to contemplate and comment on the trying circumstances in his native Turkey presents a visual lexicon that is straight-forward and condemning. His works retain their modus operandi of resistance, a politically charged concept that became a malleable, tangible material in his hands. As we try to grapple with what it means to publish with the artist at the center, his insistence on artists taking charge of their own processes of historicization comes to mind—”if not you, then who?”
—Merve Ünsal

Cengiz Çekil: Reverse Image (1980)

Özge Ersoy

At first glance, Reverse Image [Ters Görüntü] (1980) appears to be an unpresuming work—a subtle intervention in the exhibition space. 

In this installation, Cengiz Çekil places a camera obscura—a long-used aid in the history of painting—next to the window of a storefront. The light travels from the outside through the lens of this optical device and hits a screen, depicting an upside down image of the street. The screen sits at the center of an opaque surface almost as large as the glass of the storefront [1]. The artist first blocks the direct street view; he then reverses and compresses the image he borrows from outside into a tiny surface slightly bigger than a small TV screen. The sound component, however, is more direct, as the speakers placed outside carry sounds simultaneously into the gallery, without any distortion. With the reverse image and the sound, Çekil disrupts the immediacy of daily life but he does not completely break it.

The artist chooses not to frame any particular subject. The inverted image shows a dynamic, real-time view of the street, populated with people and cars that enter and exit the frame one after another. By presenting a recognizable and ever-changing image, Çekil investigates what it means for a visual image to have a subject: Is the subject always a depicted thing, a picture, or could it be simply the idea of looking? This is perhaps why he calls Reverse Image an “anti-video” in his discussions with his former student, artist Vahap Avşar. [2] His work does not create a document or record—it rather investigates the habitual act of seeing.

Reverse Image draws from the state of fear following the 1980 coup d’état in Turkey. Through the work, Çekil produces a distancing effect towards the outside world, creating a “safe” space to think about and look outside, where there are no eye contacts, one-on-one encounters, or confrontations. However, this gesture is not to avoid that outside space. On the contrary, the artist questions the construction of a consistent, cohesive reality. And perhaps more importantly, he explores the viewer’s role as a witness to observe it. It is when the act of looking ceases to be a passive act that it becomes an interpretive endeavor. After all, Çekil imagines the act of looking as an engagement, a position to be persistently occupied over time.

Yet, when does an unrelenting observer become a complicit bystander?

Notes

[1] At the time of writing, Reverse Image had been exhibited only twice—first in Group Exhibition: Artists from Izmir [Karma Sergi: İzmirli Sanatçılar] organized at Aygıt Gallery, Izmir, 1980, and second in Cengiz Çekil, the first and last retrospective of the artist to date, curated by Vasıf Kortun at Rampa, Istanbul, 2010. To separate indoors from outdoors, Çekil used a wooden display panel in 1980 and a semi-transparent black textile in 2010.

[2] This term is quoted from Vahap Avşar’s artwork, titled Cengiz Çekil School (1995–2016), which includes his recorded conversations with Çekil. I am grateful to Avşar and SALT for making the transcription of these conversations accessible.

Translated from the original English text into Turkish by Özge Ersoy. 

Cengiz Çekil: Ters Görüntü (1980)

Ters Görüntü (1980) ilk bakışta mütevazı bir iş. Sergi mekanına yapılan ince bir müdahale de denebilir.

Cengiz Çekil Ters Görüntü’yü gerçekleştirmek için, resim tarihinde yardımcı araç olarak kullanılan karanlık kutuyu (camera obscura) yüzünü sokağa dönmüş bir sergi alanındaki vitrinin yanına iliştiriyor. Dışarıdan içeriye doğru seyahat eden ışık, cihazın lensine çarptıktan sonra sokağın baş aşağı edilmiş görüntüsü iç mekandaki ekrana taşınıyor. Ekran ise vitrin camını kaplayacak büyüklükte opak bir yüzeyin ortasına yerleştirilmiş [1]. Sokakla bire bir ilişkiyi engelleyen sanatçı, dışarıdan ödünç aldığı görüntüyü ters düz edip küçük bir televizyon ekranından hallice bir düzleme sıkıştırıyor. Sokağın sesi ise olduğu gibi bırakılmış. Ses, hoparlörler aracılığıyla çok da fazla şekil değiştirmeden sergi mekanına aktarılıyor. Sanatçının günlük hayat deneyimini sekteye uğrattığını ancak tamamen bozmaktan kaçındığını söylemek mümkün.

Çekil’in çerçeveye almak, altını çizmek istediği belli detaylar ya da özneler olduğunu söylemek güç. Ters görüntü sokakla eş zamanlı olarak akıyor; hareket halindeki insanlar ve arabalar ardı ardına çerçeveye girip çıkıyorlar. Böylelikle sanatçı görsel imgenin öznesi nedir sorusunu ortaya atıyor. Özne salt tarif edilen bir şey ya da suret midir? Bakma eylemi öznenin kendisi olabilir mi? Belki de bu yüzden Çekil eski öğrencisi sanatçı Vahap Avşar’la yaptığı sohbetlerden birinde Ters Görüntü’ye “anti-video” ifadesini uygun görmüş [2]. Bu ifadenin de öngördüğü gibi, Çekil’in çalışması belge ya da kayıt yaratma çabası içinde değil; derdi daha ziyade görme eyleminin alışılageldik tanımını sorgulamak.

Ters Görüntü, 1980 darbesini takip eden korku ortamında doğan bir iş. Bu yerleştirme aracılığıyla Çekil dış dünyaya mesafeleniyor; dışarıya bakacak ve dışarısı hakkında düşünecek ‘güvenli’ bir alan yaratıyor. Bu alanda göz teması, çatışma ya da istenmeyen karşılaşmalara yer yok. Ancak bu tercihi kaçış olarak yorumlamamak gerek. Aksine sanatçı tutarlı, uyumlu bir gerçeklik inşasına duyduğu şüpheyi ifade ediyor; ve belki daha da önemlisi, bu inşaya tanık olan izleyicinin rolünü sorguluyor. Nihayetinde bakmak edilgenlikten kurtulduğunda yoruma dayalı bir emeğe dönüşme potansiyeline sahip. Çekil’e göre, bakma eylemi bir tür sorumluluk, uzun soluklu şekilde, inatla sahiplenilmesi gereken bir meşguliyet.

Peki ısrarlı izleyici ne zaman pasif bir seyirciye, suç ortağına dönüşür?

Notlar

[1] Ters Görüntü bugüne kadar sadece iki defa sergilendi. İlk defa 1980’de İzmir’deki Aygıt Galeri’de, Karma Sergi: İzmirli Sanatçılar kapsamında gösterilen iş, 2010’da Vasıf Kortun küratörlüğünde Rampa’da düzenlenen, sanatçının ilk retrospektif sergisinde yer almıştı. 1980’deki yerleştirmede sokak görüntüsünü engellemek için sergi panosu kullanan Çekil, 2010’daki sergide vitrin camını yarı geçirgen bir kumaşla kaplamıştı.

[2] Bu ifade Vahap Avşar’ın sanatçıyla söyleşilerini içeren Cengiz Çekil Okulu (1995–2016) işinden alıntılanmıştır. Bu söyleşilerin çözümlemesini paylaşan Avşar’a ve SALT ekibine çok teşekkür ederim.

Özge Ersoy is Public Programmes Lead at Asia Art Archive, Hong Kong, and Managing Editor at m-est.org.